Διαχείριση άγχους σε παιδιά αλλά και νέους
Το άγχος στα παιδιά και τους νέους είναι μια αυξανόμενη ανησυχία για τα σχολεία και τα κολέγια σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ανακαλύψτε τους διάφορους τύπους, τις επιπτώσεις και τον τρόπο διαχείρισης του ζητήματος ως διευθυντής σχολείου, δάσκαλος ή μέλος του προσωπικού ποιμαντικής υποστήριξης.
Το άγχος είναι ένα αυξανόμενο και εκτεταμένο ζήτημα που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.
Στατιστικά στοιχεία δείχνουν πώς ένα στα έξι παιδιά ηλικίας μεταξύ 5 και 16 ετών πάσχει από ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας όπως το άγχος. Πρόκειται για πέντε παιδιά σε μια τάξη 30 ατόμων.
Ενώ είναι φυσιολογικό για τους νέους να βιώνουν φόβους και ανησυχίες, το άγχος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ανάπτυξη και να εμποδίσει τα παιδιά να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα σχολεία, τα κολέγια και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να προσπαθήσουν να εξοπλίσουν τους εκπαιδευτικούς και το προσωπικό με την κατανόηση και την εφαρμογή των απαραίτητων διαδικασιών και τεχνικών για την αντιμετώπιση του άγχους στα παιδιά, να παρέχουν καλύτερη υποστήριξη και να ενθαρρύνουν τις δεξιότητες ανθεκτικότητας, έτσι ώστε τα παιδιά να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν περαιτέρω περιστατικά όπως προκύπτουν στο μέλλον.
Τι είναι το άγχος?
Το άγχος συνδέεται στενά με συναισθήματα έντονης ανησυχίας και φόβου. Διάφορα ανήσυχα συναισθήματα και διαταραχές μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρά και να προκαλούνται από πολλές αιτίες. Για παράδειγμα, μετά την εμπειρία του άγχους, η μνήμη μπορεί να προκαλέσει φόβο για το ίδιο το άγχος.
Τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται άγχος για πολλά πράγματα σε διαφορετικές ηλικίες. Ένα παιδί που μπορεί να μην παρουσιάζει σημάδια άγχους ως νήπιο μπορεί να αγχωθεί αργότερα στην ανάπτυξή του καθώς μπαίνει στο δημοτικό ή το γυμνάσιο.
Μετά την πανδημία, πολλά παιδιά βιώνουν άγχος για πρώτη φορά. Αυτό μπορεί να είναι άγχος για την υγεία, κοινωνικό άγχος ή να σχετίζεται με άλλες δυσμενείς εμπειρίες στις οποίες εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια του lockdown.
Το άγχος είναι μια ιατρικά διαγνωσμένη κατάσταση και παρόλο που τα σχολεία μπορούν να υποστηρίξουν παιδιά με ανήσυχα ή σχετικά συναισθήματα, δεν πρέπει να χρησιμοποιούν συγκεκριμένους ιατρικούς όρους όταν μιλούν με τα παιδιά ή τους γονείς τους.
Οι διάφοροι τύποι άγχους στα παιδιά περιλαμβάνουν τις ακόλουθες διαταραχές. Εάν υποψιάζεστε ότι τα παιδιά στο περιβάλλον σας εμφανίζουν συμπτώματα αυτών των διαταραχών, θα πρέπει να συνιστάται στους γονείς να αναζητήσουν ιατρική υποστήριξη.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD) προκαλεί υπερβολική και αβάσιμη ανησυχία για συγκεκριμένες καταστάσεις, από τις σχολικές επιδόσεις, τις δραστηριότητες, την προσωπική ασφάλεια, την οικογενειακή υγεία ή τις φυσικές καταστροφές.
Τα παιδιά που πάσχουν από ΓΑΔ αγωνίζονται να απενεργοποιήσουν την ανησυχία, οδηγώντας σε δυσκολίες συγκέντρωσης, μάθησης και κοινωνικής συμμετοχής. Η ΓΑΔ είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη τόσο στους μαθητές της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
Τα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) υποφέρουν από ιδεοληπτικές και παρεμβατικές σκέψεις. Ως απελευθέρωση από τις ανεπιθύμητες εμμονές τους, τα παιδιά θα εκτελούν επαναλαμβανόμενες ενέργειες και καταναγκασμούς.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζεται συνήθως μεταξύ των ηλικιών οκτώ και δώδεκα, αλλά μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του.
Διαταραχή Πανικού
Ο ακραίος φόβος και η δυσφορία σε σενάρια μπορεί να προκαλέσουν τα παιδιά να υποφέρουν από κρίσεις πανικού. Συνήθως, οι διαταραχές πανικού επηρεάζουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια των εφηβικών τους χρόνων.
Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού παρατηρείται συνήθως σε πολύ μικρά παιδιά όταν χωρίζονται από τους γονείς, τους κηδεμόνες ή τους φροντιστές τους. Αυτή η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη ενός παιδιού, κοινωνικά και ακαδημαϊκά, προκαλώντας το να αγωνίζεται να κάνει φίλους και να εμπιστεύεται το περιβάλλον άλλων χωρίς τους γονείς του.
Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους
Το κοινωνικό άγχος επηρεάζει την ικανότητα ενός παιδιού να λειτουργεί σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Η υπερβολική ανησυχία της απόρριψης ή της αμηχανίας από άλλους, ειδικά εκείνους που είναι πιο άγνωστοι, μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να μην κάνουν φίλους ή να μείνουν μόνα τους σε ορισμένες καταστάσεις.
Φοβίες
Οι φόβοι είναι συνηθισμένοι στους νέους. Αλλά όταν αγωνίζονται να ξεπεράσουν αυτούς τους φόβους, μπορούν να εξελιχθούν σε φοβία.
Οι φοβίες μπορούν να επηρεάσουν παιδιά ηλικίας ακόμη και πέντε ετών, όπου ένας παράλογος και επίμονος φόβος για αντικείμενα, ζώα ή καταστάσεις μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη μάθησή τους.
Επιλεκτική Αλαλία
Η επιλεκτική αλαλία είναι μια σοβαρή διαταραχή που αναγκάζει τα παιδιά να μην μιλούν σε ορισμένες καταστάσεις, όπως στην τάξη ή στην παιδική χαρά. Ενώ ένα παιδί μπορεί να μιλήσει ελεύθερα στους γονείς του στο σπίτι, μπορεί να βιώσει μια παγωμένη αντίδραση προκαλώντας τη σιωπή του σε ορισμένες καταστάσεις.
Για το παιδί, αυτό δεν είναι επιλογή. Κυριολεκτικά παραμένουν ανίκανοι να μιλήσουν. Γενικά, η επιλεκτική αλαλία ξεκινά στην πρώιμη παιδική ηλικία μεταξύ δύο και τεσσάρων ετών και επηρεάζει ένα στα 140 μικρά παιδιά.
Γιατί είναι σημαντικό να αντιμετωπίσετε το άγχος νωρίς;
Η στόχευση των σημείων άγχους νωρίτερα στη ζωή ενός παιδιού είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγιούς ανάπτυξης. Η μη αναγνώριση του έντονου άγχους στα παιδιά θα μπορούσε να παρεμποδίσει τις σχολικές τους επιδόσεις, τις μελλοντικές επιλογές σταδιοδρομίας και άλλα προσωπικά αποτελέσματα στη μετέπειτα ζωή τους.
Για παράδειγμα, εάν το άγχος ενός παιδιού αφεθεί, μπορεί να εξελιχθεί σε πιο έντονες μορφές κατάθλιψης και να επηρεάσει σημαντικά την ευημερία του.
Όσο περισσότερο επιτρέπεται να εκδηλωθεί, τόσο πιο δύσκολο είναι να προσπαθήσουμε να λύσουμε και να θεραπεύσουμε. Μερικές φορές, δεν υπάρχει θεραπεία για τις αγχώδεις διαταραχές, αλλά η έγκαιρη αντιμετώπισή του, μπορεί να αποτρέψει το να γίνει ένα ζήτημα που αλλάζει τη ζωή.
Το κοινωνικό άγχος, οι κρίσεις πανικού και το άγχος αποχωρισμού στα μεγαλύτερα παιδιά είναι διαχειρίσιμα με κατανόηση, τεχνικές και διαδικασίες.
Πώς να διαχειριστείτε το άγχος στα παιδιά;
Προσδιορισμός του άγχους στα παιδιά
Πρώτον, η αναγνώριση του άγχους ως προβλήματος, όχι ως φυσικής αντίδρασης, είναι το πρώτο βήμα για τη διαχείρισή του. Όταν το άγχος αρχίζει να μπαίνει εμπόδιο στην καθημερινή ζωή, υπάρχει ένα σημαντικό ζήτημα με μια κατάσταση που απαιτεί υποστήριξη.
Για παράδειγμα, τα περισσότερα παιδιά αισθάνονται φυσικά νευρικά την πρώτη τους μέρα σε ένα νέο σχολείο ή κατά τη διάρκεια των εξεταστικών περιόδων. Ωστόσο, όταν ένα παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο ή να λειτουργήσει μέσα σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, το άγχος είναι πολύ σοβαρό για να αγνοηθεί.
Τι να πείτε σε ένα παιδί με άγχος;
Μετά την αναγνώριση του άγχους, το επόμενο βήμα είναι να προσπαθήσετε να εμπλέξετε το παιδί σε συζήτηση σχετικά με τη διαταραχή του. Αυτό θα πρέπει να γίνεται από κοινού με τους γονείς και, όπου είναι απαραίτητο, θα πρέπει να ζητείται ιατρική γνωμάτευση.
Είναι σημαντικό τα παιδιά να μπορούν να αναγνωρίζουν τα ατομικά συναισθήματα, όπως η θλίψη, η ανησυχία και ο θυμός, και αυτά να μην «στοιβάζονται» κάτω από τον όρο του άγχους.
Ανάλογα με την ηλικία, αυτό μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο και απαιτεί από τον δάσκαλο ή τον ενήλικα που υποστηρίζει να δείξει ευαισθησία, συμπόνια και ενσυναίσθηση.
Για τα μικρά παιδιά, το NHS προτείνει να περιγράφεται το άγχος ως «σαν να είναι ένα κύμα που χτίζεται και υποχωρεί».
Αρχή της ανεξαρτησίας
Το να μιλάς στο παιδί για τις ανησυχίες και τους φόβους του είναι ζωτικής σημασίας, αλλά ενώ παρέχει συναισθηματική υποστήριξη, είναι επιτακτική ανάγκη να τους επιτρέψει να βρουν μόνοι τους λύσεις.
Στο κατάλληλο στάδιο ηλικίας και ανάπτυξης, τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να μιλούν και να «αντιμετωπίζουν» τον φόβο τους, αλλά αυτό θα πρέπει να προσεγγίζεται με προσοχή, για να αποφευχθεί μια αντίδραση δυσφορίας όπως μια κρίση πανικού ή τραυματική αντίδραση.
Διδάσκοντας το παιδί να εντοπίζει σημάδια άγχους, να μιλάει ανοιχτά για αυτό και να ζητά βοήθεια, του δίνει τη δυνατότητα να έχει καλύτερη πρόσβαση στη συναισθηματική υποστήριξη που χρειάζεται και έτσι να είναι πιο δεκτικός σε ενέργειες και λύσεις που προτείνονται.
Άλλες λύσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
• Συζήτηση με συναδέλφους δασκάλους, διευθυντές σχολείων ή προσωπικό ποιμαντικής υποστήριξης σχετικά με τις ανησυχίες σας για το παιδί
• Αντιμετωπίζοντας με ευαισθησία τις ανησυχίες σας στους γονείς του παιδιού
• Ενθάρρυνση τακτικών ρουτινών και ευκαιριών για το παιδί να αναπτύξει τις συναισθηματικές του δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων
• Παροχή πόρων που μπορούν να βοηθήσουν τα ανήσυχα παιδιά να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους
• Προετοιμασία των παιδιών για αλλαγές και εκδηλώσεις όπως σχολικές μεταβάσεις και εξετάσεις
• Εξάσκηση τεχνικών χαλάρωσης και παροχή μιας «εργαλειοθήκης» αυτοδιαχειριζόμενων ενεργειών για χρήση όταν βιώνουν ανήσυχα συναισθήματα. Για παράδειγμα, αντίστροφη μέτρηση, βαθιές αναπνοές.
• Δημιουργία ενός «κουτιού» ανησυχίας όπου το παιδί μπορεί να γράψει και να καταθέσει τυχόν ανησυχίες
Παρά το γεγονός ότι το άγχος είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, πολλές διαδικασίες και τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν στην απόσπαση της προσοχής, να χαλαρώσουν και να αποτρέψουν την εκδήλωση προβλημάτων σε σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας.
Ο γρήγορος εντοπισμός και η παρέμβαση είναι το κλειδί για την υποστήριξη των παιδιών και την ελαχιστοποίηση της κλιμάκωσης των συμπτωμάτων.
Μια ενιαία προσέγγιση είναι απαραίτητη, με τη συμμετοχή τόσο του παιδιού όσο και της οικογένειάς του στην εξεύρεση λύσεων και στην πρόσβαση σε περαιτέρω υποστήριξη όπου είναι απαραίτητο.
